Greek Albanian Bulgarian Czech Dutch English Estonian Finnish French German Icelandic Irish Italian Norwegian Portuguese Russian Slovenian Spanish Swedish Turkish
Εφημερίδα ΗΩΣ
Είσοδος μελών



  

Επισκέπτες
Έχουμε 109 επισκέπτες συνδεδεμένους

Οχυρό Λίσσε

Του Ιωάννη Αραμπατζή

altΑπό τον καιρό της ειρήνης 1936-1940, η Ελλάδα για να αντιμετωπίσει πιθανή απειλή από την Βουλγαρία, είχε αρχίσει εντατικές εργασίες οχυρώσεως της Ελληνικής μεθορίου. Η «γραμμή Μεταξά» ήταν μια ισχυρή αμυντική τοποθεσία μεταξύ του όρους Μπέλλες (Κιλκίς) και της Κομοτηνής, που εκμεταλλευόμενη τη μορφολογία του εδάφους, περιλάμβανε 21 συγκροτήματα μονίμων οχυρών (7 οχυρά κατασκευάστηκαν την περίοδο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου και ανακαινίστηκαν), αρκετά από τα οποία διέθεταν μόνιμες φρουρές και υπόγεια έργα μεγάλης ανθεκτικότητας. Επίσης, κατασκευάστηκαν 143 σκυρόδετα πολυβολεία, πυροβολεία και σημαντικό αριθμό έργων εκστρατείας (αντιαρματικά κωλύματα κ.α.).

Στον τομέα Κ. Νευροκοπίου κατασκευάστηκαν τα οχυρά Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε και Πυραμιδοειδές, ενώ στην περιοχή του Βώλακα τα οχυρά Καστίλο, Αγ. Νικόλαος και Μπαρτίσεβα. Βόρεια της Δράμας είχε οργανωθεί το προγεφύρωμα Παπάδων με ανάπτυξη 20 χλμ. στο οποίο είχαν κατασκευαστεί αρκετά πολυβολεία. Στη Θράκη, η οχύρωση περιλάμβανε 2 μόνιμα οχυρά, αυτά του Εχίνου Ξάνθης και της Νυμφαίας Ροδόπης, καθώς και έργα εκστρατείας για φραγή δρόμων που πιθανόν θα περνούσε ο εχθρός. Στην περιοχή του Προμαχώνα (Σέρρες) κατασκευάστηκαν τα οχυρά Ρούπελ, Καρατάς και Κάλη ενώ στο όρος Μπέλλες τα οχυρά Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη Κελκαγιά, Αρπαλούκι και Παληουριώνες.

Κάθε οχυρό ήταν περίκλειστο, υπόγειο, αποτελούμενο από ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ακτινωτά οργανωμένα γύρω από έναν κεντρικό διάδρομο. Περιλάμβανε πολυβολεία, πυροβολεία, παρατηρητήρια, κρυφές εξόδους, θαλάμους, αποθήκες εφοδίων για αγώνα 15 ημερών, σταθμούς Διοικήσεως, πρώτων βοηθειών, χώρους υγιεινής, μαγειρεία δεξαμενές νερού κ.α. Διέθετε τεχνητό αερισμό, φωτισμό (ηλεκτρικό ή λυχνίες πετρελαίου), ύδρευση και αποχέτευση. Περιμετρικά του οχυρού κατασκευάζονταν αντιαρματικά εμπόδια, τάφροι, συρματοπλέγματα, ναρκοπέδια και φυλάκια επιτήρησης. Ήταν ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Η παραλλαγή και η κάλυψη ήταν άριστη για να μη διακρίνεται από το περιβάλλοντα χώρο.

Την ημέρα της γερμανικής επιθέσεως τα οχυρά διέθεταν λιγότερο του προβλεπόμενου δυναμικού, στοιχειώδη και παλαιωμένο οπλισμό και τα μισά πολεμοφόδια, προκειμένου να ενισχυθούν οι ελληνικές δυνάμεις στο αλβανικό μέτωπο. Συνολικά στα 21 οχυρά μάχονταν 10.069 άνδρες με 24 πυροβόλα, 26 αντιαρματικά, 20 αντιαεροπορικά, 45 όλμους, 576 πολυβόλα, 189 οπλοπολυβόλα και 427 βομβιδοβόλα. Μοναδικά πλεονεκτήματα, σε αντιστάθμισμα της αριθμητική υπεροχής και υπεροπλίας των γερμανικών δυνάμεων, ήταν η μορφολογία του εδάφους, η καλή οχύρωση και το υψηλό φρόνημα του ελληνικού στρατεύματος.

Συνολικά οι ελληνικές δυνάμεις που παρατάχθηκαν στον εχθρό, μόλις που έφταναν τις 70.000 άνδρες, ενισχυμένοι και με 58.000 Βρετανούς στρατιώτες που ήρθαν από τη Μέση Ανατολή για ενίσχυση της ελληνικής άμυνας. Έλληνες και Βρετανοί μαζί παράταξαν 176 άρματα μάχης έναντι 1.365 των Γερμανών,  705 πυροβόλα διαφόρων τύπων έναντι 2.635 και 45 αεροπλάνα έναντι 1.000 γερμανικών.

Αρχικά, η κύρια επίθεση των γερμανικών δυνάμεων, που ξεκίνησε την ώρα 05:15 της Κυριακής 6 Απριλίου 1941, επικεντρώθηκε στην περιοχή του Μπέλλες μέχρι το οχυρό Ρούπελ. Το βράδυ της ίδιας ημέρας έπεσε το οχυρό Ποποτλίβιτσα και την επόμενη ημέρα τα οχυρά Ιστίμπεη  και Κελκαγιά. Την ίδια τύχη είχαν και τα οχυρά Εχίνου και Νυμφαίας στη Θράκη, παρά τη σθεναρή αντίσταση που πρόβαλαν οι φρουρές τους. Αντίθετα, τα υπόλοιπα οχυρά αντιστάθηκαν μέχρι τέλους και παρέμειναν απόρθητα. Παραδόθηκαν στον εχθρό μετά τη συνθηκολόγηση που έγινε στις 9 Απριλίου1941 στη Θεσσαλονίκη. Η έκβαση του πολέμου κρίθηκε από το μέτωπο στα σύνορα με τη Γιουγκοσλαβία. Τα γερμανικά στρατεύματα αφού πρώτα κατέλαβαν τη Γιουγκοσλαβία, εισήλθαν στη χώρα μας από περιοχή όπου δεν υπήρχε αναπτυγμένη αμυντική δύναμη και από την κοιλάδα του ποταμού Στρούμνιτσα, διείσδυσαν μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Μπροστά στον κίνδυνο να αιχμαλωτιστούν οι ελληνικές δυνάμεις που πολεμούσαν από το Μπέλλες έως το Νέστο, αποφασίστηκε η έναρξη διαπραγματεύσεων για την κατάπαυση των εχθροπραξιών. 

Στην ευρύτερη περιοχή του Κ. Νευροκοπίου – Βώλακα αμύνονταν το 26ο και 92ο Σύνταγμα Πεζικού (το τελευταίο αποτελούμενο από 2 μόνο τάγματα) με πενιχρά μέσα και δύναμη που μόλις έφτανε τις 2.000 άνδρες. Απέναντί τους παρατάχθηκε η 72η Μεραρχία Πεζικού που ανήκε στο XVIII Ορεινό Σώμα Στρατού της 12ης Στρατιάς, με τεράστια δύναμη σε οπλίτες και οπλισμό κάθε είδους (πυροβολικό, τεθωρακισμένα, μηχανικό, μοτοσικλέτες κ.α.) καθώς και με αεροπορική υποστήριξη.

Το «Λίσσε» είναι το μόνο διατηρημένο και επισκέψιμο σήμερα οχυρό στην περιοχή του Κ. Νευροκοπίου καθώς τα υπόλοιπα οχυρά καταστραφήκανε την περίοδο της γερμανοβουλγαρικής κατοχής. Είναι κατασκευασμένο σε βραχώδη λόφο ύψους 220 μ. Το ανάπτυγμα των υπόγειων καταφυγίων του ήταν 790 μ. και το μήκος των στοών του 960 μ. με 300 σκαλοπάτια που ένωναν τους πολλούς ορόφους του. Η φρουρά του οχυρού ανέρχονταν στους 469 άνδρες (12 αξιωματικοί) υπό τις διαταγές του  Ταγματάρχη Γ. Δετοράκη. Διέθετε 10 απλά και 5 διπλά πολυβολεία, 4 αντιαρματικά πολυβολεία, 2 ολμοβολεία,  3 πυροβολεία, 3 διπλά βομβιδοβολεία, 8 παρατηρητήρια και 9 εξόδους. Τμήμα του οπλισμού του οχυρού είχε αποσταλεί στο αλβανικό μέτωπο καθώς και το ήμισυ των πυρομαχικών. Έτσι, στο οχυρό απέμειναν 420 οπλίτες, 3 πυροβόλα, 3 αντιαρματικά, 1 αντιαεροπορικό, 2 ολμοβόλα, 24 ενεργά και 12 εφεδρικά πολυβόλα, 11 οπλοπολυβόλα, 7 βομβιδοβόλα, 220 όπλα Μάλιγκερ με 80.000 φυσίγγια και 2.000 χειροβομβίδες. Οι αποθήκες είχαν τρόφιμα για 15 ημέρες και νερό πόσιμο για μόλις 5 ημέρες.

Το 4ήμερο 6-9 Απριλίου 1941 διαδραματίστηκαν πολλές και σφοδρές μάχες σε όλα τα οχυρά του Κ. Νευροκοπίου χωρίς όμως να καταληφθεί κανένα από αυτά. Αντίθετα κατέστρεψαν σημαντικό αριθμό γερμανικών αρμάτων, οχημάτων, πυροβόλων και ενός αεροπλάνου. Συνολικά οι γερμανικές δυνάμεις είχαν 1.800 νεκρούς και τραυματίες ενώ οι ελληνικές απώλειες ήταν 1.000 νεκροί και τραυματίες εκ των οποίων 80 νεκροί στην περιοχή του Κ. Νευροκοπίου και ειδικά στο οχυρό «Λίσσε» μόνο 8 τραυματίες.

Είναι γεγονός ότι το σύνολο των έργων στη «γραμμή Μεταξά» δεν κατασκευάστηκαν για να αντιμετωπίσουν τη γερμανική πολεμική μηχανή που διέθετε τεράστια  δύναμη σε έμψυχο δυναμικό και μέσα. Η οχυρωματική ζώνη σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε για να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη βουλγαρική επίθεση με μέσα ανάλογα της Ελλάδας, καθώς οι σχέσεις των δύο χωρών τα χρόνια εκείνα ήταν τεταμένες. Αν συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι ένα σημαντικό μέρος του προσωπικού και οπλισμού των οχυρών είχαν μεταφερθεί στο αλβανικό μέτωπο, η Γερμανία είχε με το μέρος της τις πλέον ευνοϊκές συνθήκες. Παρόλα αυτά η αποτελεσματικότητα των οχυρών ήταν μεγάλη. Ακόμη και οι Γερμανοί θαύμασαν τον τρόπο κατασκευής, την προσαρμογή τους στη μορφολογία του εδάφους λέγοντας ότι ήταν καλύτερη της γαλλικής «γραμμής Μαζινώ».

Ο ηρωισμός των Ελλήνων αναγνωρίστηκε από εχθρούς και φίλους. Συγκεκριμένα, ο Διοικητής της 72ης Μεραρχίας που έδρασε στην περιοχή του Κ. Νευροκοπίου, δήλωσε στον Έλληνα Αντιστράτηγο «Πολέμησα στη Γαλλία και Πολωνία αλλά πουθενά δε συνάντησα τόσο αποτελεσματική και φθοροποιό αντίσταση όσο στην Ελλάδα». Ο ίδιος ο Χίτλερ στις 4 Μαΐου 1941 κάνοντας τον απολογισμό είχε πει: «Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διαπιστώσω ότι από όλους τους αντιπάλους που αντιμετωπίσαμε, ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία. Συνθηκολόγησε μόνον όταν η εξακολούθηση της αντιστάσεως δεν ήταν πλέον δυνατή και δεν είχε κανένα λόγο». Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσώρτσιλ, εντυπωσιασμένος από τη δύναμη με την οποία αντιμετώπισαν οι Έλληνες στρατιώτες τόσο τον ιταλικό όσο και τον γερμανικό στρατό είπε: «Οι Έλληνες δεν πολεμούν σαν ήρωες. Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Στο οχυρό «Λίσσε» πολέμησαν μεταξύ άλλων και οι Προσοτσανιώτες: Αβραάμ Αβραάμ, Καρανάνος Δημήτριος, Μαυρομιχάλης Κυριάκος, Μαυρουδής Δημήτριος, Μελαδίνης Βασίλειος και Παναγιωτίδης Κων/νος. Στο χώρο του οχυρού «Λίσσε» υπάρχει σήμερα μεγαλοπρεπή μνημείο καθώς και τα ονόματα των 80 πεσόντων. Στον ίδιο χώρο λειτουργεί από το 1981 πολεμικό μουσείο (όπως και στα οχυρά Ρούπελ, Ιστίμπεη και Νυμφαία) με υλικό από τον οπλισμό εκείνης της εποχής, στολές, μετάλλια, ατομικά έγγραφα, φωτογραφίες, εφημερίδες. Με τη βοήθεια οπτικοακουστικού συστήματος ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη διεξαγωγή των μαχών στο σύνολο των οχυρών της περιοχής του Κ. Νευροκοπίου. Υπάρχει επίσης εντός του χωριού Οχυρό, λαογραφικό μουσείο με πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής και των πρωταγωνιστών της, που συγκέντρωσε και εκθέτει ο παλαίμαχος υπερασπιστής του οχυρού, Χαράλαμπος Ξανθόπουλος. Τμήμα των υπόγειων στοών είναι επισκέψιμο για το κοινό όπως και το μουσείο σε συνεννόηση με το 518 Τ.Π. του Κ. Νευροκοπίου.

«ΕΙΣ ΟΙΩΝΟΣ ΑΡΙΣΤΟΣ ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΣ»

 

(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΗΩΣ» τον Απρίλιο 2007 αρ. φύλλου 38).

Βιβλιογραφία: Η εποποιία της μάχης των οχυρών Αν. Μακεδονίας & Θράκης. Δ΄ Σώμα Στρατού 2007.

Οι Προσοτσανιώτες πολεμιστές των οχυρών:

Α' σειρά: Αβραάμ Αβραάμ, Καρανάνος Γ. Δημήτριος

Β' σειρά: Μαυρουδής Δημήτριος, Μαυρομιχάλης Ν. Κυριάκος

Γ' σειρά: Παναγιωτίδης Κωνσταντίνος, Μελαδίνης Βασίλειος (πρώτος αριστερά εκ των τριών).

 
Που βρίσκεται η Προσοτσάνη
greece_brown_glass

alt
Αποκτήστε το βιβλίο "Η Προσοτσάνη και η ιστορία της"
Τηλ. παραγγελίας: 2522023480

Kodikas_Prosotsanis_02

Αποκτήστε το Βιβλίο Σπαράγματα του Κώδικα Προσοτσάνης
Τηλ. παραγγελίας: 2522023480

stamps

Συλλεκτικά γραμματόσημα του Συλλόγου

youtubelogo
κλικ εδώ για video


facebook