Η Προσοτσάνη στα χαρτιά
Του Χρήστου Κατσιγιάννη
Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον Τουρκικό και Βουλγαρικό ζυγό, στις 1 Ιουλίου 1913, η περιοχή της Προσοτσάνης και της Δράμας εντάχθηκε στο Ελληνικό κράτος. Για 550 περίπου χρόνια μας καταδυνάστευαν οι Τούρκοι (1371-1913), ενώ έναν αιώνα περίπου, οι Βούλγαροι σε συνδυασμό με τους Τούρκους, πατούσαν κι αυτοί στο σβέρκο των Μακεδόνων, με περισσότερη βαρβαρότητα απ' αυτή των πρώτων. Αυτή ήταν η πρώτη αποχώρησή τους.
Σαν ελεύθερες περιοχές του νέου πια Ελληνικού Κράτους (από το 1821 και μετά), έπρεπε να οργανωθούν κάτω από την εξουσία του και το πολίτευμά του. Αυτό άργησε να γίνει και ο λόγος είναι πολύ απλός: α) Ολόκληρη Μακεδονία είχε προσαρτηθεί. β) Τα μέσα και η οργάνωση βρισκόταν σε αρχέγονες καταστάσεις. γ) Το κράτος οικονομικά δεν έστεκε καλά. δ) Η κατάσταση στα Βαλκάνια ήταν ακόμη σε έκρυθμη κατάσταση. ε) Με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και την βλέψη στην προσάρτηση και των άλλων εδαφικών Ελληνικών περιοχών, το κράτος είχε άλλες προτεραιότητες.
Προτού γίνουν όλα τα παραπάνω και νιώσουμε, εμείς οι Δραμινοί, ΕΛΛΗΝΕΣ στην ΕΛΛΑΔΑ, ήρθε ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος. Χαρήκαμε μόνο τρία περίπου χρόνια την ελευθερία. Μέσα του 1916 έως και μέσα του 1918 ξαναβρεθήκαμε κάτω από τον Βουλγαρικό ζυγό ξανά. Για την ακρίβεια Γερμανοβουλγαρικό. Οι γείτονές μας, προσπάθησαν ακόμη πιο αυστηρά και με περισσότερο πείσμα να μας εκβουλγαρίσουν. Πόσο τα κατάφεραν;
Στις 29-9-1918, οι Βούλγαροι και οι σύμμαχοί τους, βγαίνοντας ηττημένοι από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και δεχόμενοι τους όρους της Αντάντ, αποχωρούν για δεύτερη φορά από την Μακεδονία. Με την Συνθήκη του Νεϊγύ στις 27-11-1919, ένα ολόκληρο χρόνο μετά (!), επικυρώνεται η αποχώρηση της Βουλγαρίας και του στρατού της από τις κατεχόμενες ελληνικές περιοχές. Για σκεφτείτε
ένα χρόνο ελεύθεροι, Έλληνες χωρίς νομιμότητα, χωρίς βούλα και χαρτιά! Έναν χρόνο έχανε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. Αναστάτωση; Προσμονή; Φόβος; Τέλος καλό όμως όλα καλά. ΕΛΛΗΝΕΣ ήμασταν και θα είμαστε, χωρίς εμάς δεν υπάρχει ΕΛΛΑΔΑ.
Έτσι ήρθε η ώρα της πολιτικής και διοικητικής οργάνωσης στα μέρη μας. Η περιοχή της Δράμας σαν νομός, συστάθηκε το 1915, με το Βασιλικό Διάταγμα της 31-3-1915 («περί διοικητικής διαιρέσεως των νέων χωρών») και με έδρα την πόλη της Δράμας. Ο νομός δεν είχε την μορφή που έχει σήμερα. Ο νομός αποτελούνταν από τις περιοχές: Δράμας, Καβάλας, Πραβίου, Νέστου. Οι κοινότητες Καρλίκοβα, Γκόρνιτσα, Καλλιθέα, Ρεσίλοβα ανήκαν στην επαρχία Ζίχνης του Ν. Σερρών και εντάχθηκαν διοικητικά στο Ν. Δράμας στις 9-9-1925 (Φ.Ε.Κ. 284/1925).
Με την προσάρτηση των περιοχών της Μακεδονίας τα περισσότερα χωριά αλλάζουν το όνομά τους και το κάνουν Ελληνικό. Τόσα χρόνια κάτω από τον ξένο ζυγό, τα περισσότερα χωριά είχαν ονόματα τουρκόφωνα και βουλγαρόφωνα. (Δεν θα αναφερθούμε εδώ πως και γιατί πήραν τα ονόματα αυτά. Είναι άλλη ιστορία που γεμίζει βιβλία πολλά.)
Τα περισσότερα χωριά του νομού άλλαξαν όνομα, εκτός από λίγα. Σύμφωνα με το βιβλίο-οδηγό, του Χρήστου Παπάζογλου, «Η τοπική αυτοδιοίκηση στο νομό Δράμας 1914-1999» τα μόνα χωριά που δεν άλλαξαν όνομα είναι: η Δράμα, ο Βώλακας, το Δοξάτο, το Καλαμπάκι, το Φωτολίβος και η Προσοτσάνη. Γιατί τα μεγάλα χωριά δεν άλλαξαν όνομα; Μήπως δεν ήταν απαραίτητο, λόγω του ότι το ίδιο όνομα είχαν πριν σκλαβωθούν και το κράτησαν σε όλη τη διάρκεια της σκλαβιάς; Τα χωριουδάκια αλλάζουν εύκολα κόσμο και όνομα, τα μεγάλα χωριά όχι.
Η Προσοτσάνη ως χωριό στην αρχή ήταν κοινότητα. Συστάθηκε με το Β.Δ. της 13-11-1919 (Φ.Ε.Κ. 251/1919) . Αυτή η κοινότητα στην αρχή αποτελούνταν μόνο από το χωριό Προσωτσάνη.
Στις 10-10-1920 (Φ.Ε.Κ. 66/1920) το Υπουργείο Εσωτερικών (απ.41742) μετονόμασε την κοινότητα Προσωτσάνης σε Πυρσόπολη.
Μετά το 1922, στην κοινότητα Προσωτσάνης που επίσημα πλέον λεγόταν Πυρσόπολη, μπήκαν και τα χωριά Μιναρέ-Τσιφλίκ (Σιταγροί), Μεγάλο Σιβιντρίκ (Μεγαλόκαμπος) και Μικρό Σιβιντρίκ (Μικρόκαμπος).
Κι ενώ σαν κοινότητα ονομαζόταν Πυρσόπολη, με το Διάταγμα τις 23-9-1925 (Φ.Ε.Κ. 290/1925) οι οικισμοί Μιναρέ-Τσιφλίκ, Μεγάλο Σιβιντρίκ και Μικρό Σιβιντρίκ αποσπάστηκαν από την κοινότητά Προσωτσάνης κι έκαναν δική τους.
Στις 25-11-1925 απ. 48019 (Φ.Ε.Κ. 108/1925) , πάλι το ίδιο υπουργείο, μετονόμασε την κοινότητα και τον οικισμό από Πυρσόπολη σε Προσωτσάνη. Λόγω του ότι: το χωριό Προσωτσάνη ήταν γνωστό και εκτός συνόρων για την περιζήτητη και εξαιρετική ποιότητα καπνού που έβγαζε (ποικιλία Μπασή Μπαγλή).
Στις 18-1-1946 (Φ.Ε.Κ. 16/1946) η κοινότητα Προσωτσάνης αναγνωρίζεται σε δήμο. Την περίοδο εκείνη, βάση των στατιστικών απογραφών το χωριό είχε τον περισσότερο πληθυσμό στην μέχρι τώρα ιστορία του.
Ας δούμε τον πληθυσμό της Προσοτσάνης ανά δεκαετία και σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία
ΧΡΟΝΙΑ : 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ: 4077 6035 7011 6277 5320 3775 3716 3683 3937
Βάση των στοιχείων, καθ' όλη την διάρκεια της ύπαρξης του νομού Δράμας, η Προσοτσάνη πάντα ήταν το πολυπληθέστερο χωριό του νομού.
Ο κόσμος της Προσοτσάνης έφτασε να αποτελείται σήμερα από: α) Ντόπιους, β) Ηπειρώτες, κάποιες οικογένειες από διάφορα σημεία της Ηπείρου, γ) Βλάχους από την περιοχή των Τρικάλων, που ήρθαν πριν το 1913, δ) Βλάχους (Γραμμουστιάνους), προερχόμενους από χωριό του Νευροκοπίου, ε) Πρόσφυγες, που ήρθαν κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών από διάφορα σημεία (Ευρωπαϊκή Τουρκία-Ανατολική Ρωμυλία, Πόντο, Μικρασία κ.α.), στ) Ελληνοπόντιοι, προερχόμενοι από διάφορα μέρη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Επίσης, στην Προσοτσάνη, κατοικούν και πολλοί που μετακόμισαν από τα γύρω χωριά, για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και όχι μόνο (π.χ. εργατικές κατοικίες), με περισσότερους αυτούς από το χωριό του Βώλακα.
(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΗΩΣ τον Αύγουστο του 2003)