Greek Albanian Bulgarian Czech Dutch English Estonian Finnish French German Icelandic Irish Italian Norwegian Portuguese Russian Slovenian Spanish Swedish Turkish
Εφημερίδα ΗΩΣ
Είσοδος μελών



  

Επισκέπτες
Έχουμε 192 επισκέπτες συνδεδεμένους

Η Προσοτσάνη μέσα από τα Τουρκικά αρχεία το 1568

Του Ιωάννη Αραμπατζή

Σε συνέχεια της έρευνας που δημοσίευσε ο καθηγητής ιστορίας του Παν/μίου Κρήτης κ. Κων/νος Μουστάκας για την Προσοτσάνη του 1478 (δες ΗΩΣ αρ. φύλλου 58) και από τη μελέτη των στοιχείων που μας παρέδωσε η αρχαιολόγος Μάγδα Παρχαρίδου που αφορούν την Προσοτσάνη μέσα από τα τουρκικά αρχεία (στη σκοπιανή διάλεκτο) των ετών 1568-70, συμπληρώνεται σταδιακά το πάζλ της ιστορίας της Προσοτσάνης την εποχή της πρώιμης τουρκοκρατίας.

Η Προσοτσάνη αναφέρεται ως «χωριό» με το όνομα «Προσητσάνη» και ανήκει στη διοικητική περιφέρεια της Δράμας (καζά) υπό τον σουλτάνο Σουλεϊμάν Χαν. Η πληθυσμιακή σύσταση αναλύεται σε 160 μουσουλμανικά νοικοκυριά (εκ των οποίων 67 ανύπανδρα) και 482 χριστιανικά (εκ των οποίων 218 ανύπανδρα). Δηλαδή σε ποσοστό 75% κατοικείται από χριστιανούς και 25% από μουσουλμάνους. Αν τα συγκρίνουμε με τα στοιχεία του 1478, θα παρατηρήσουμε ραγδαία αύξηση του πληθυσμού από 110 νοικοκυριά (91 χριστιανικά και 19 μουσουλμανικά) σε 642 (συνολική αύξηση 484%) σε χρονική περίοδο μόλις 90 ετών, με διπλάσιο ρυθμό αύξησης του μουσουλμανικού στοιχείου έναντι του χριστιανικού.

Ο χριστιανικός πληθυσμός της Προσοτσάνης χωριζόταν σε έξι μαχαλάδες με τα εξής ονόματα: Μανόλητς, Κορουσίτσα, Κάλοντ και μικρό Κάλοντ (ενιαία), Παπάς, Μανόλ ή Καλήν και Κιρτ ή Γκιρτ. Αναφέρονται όλα τα ονοματεπώνυμα των αρχηγών των παραπάνω 642 νοικοκυριών. Χριστιανικά επώνυμα που αναφέρονται μεταξύ άλλων είναι: Ρούσος, Κύρος, Βέλκος, Σέρκος, Κυράνας, Κύρτσος, Στάικος, Νάκος, Στόγιας, Ράικος, Βέλτσος, Κυριαζής, Τάσκος, Παπάς, Κύρκος, Μαύρος, Μιλαδίνης, Έβρος, Αθάνας, Βάσος, Τσόλτας, Βλάχος, Μήχος, Μαυρίδης κ.α. (επικρατούν τα δισύλλαβα). Από ονόματα αναφέρονται: Θόδωρος, Κώστας, Γιάννης, Δημήτρης, Χρήστος, Γιώργης, Πέτρος, Δήμος, Σταύρος, Βασίλης, Μαρία, Αργύρης, Άγγελος, Σταμάτης, Νικόλας, Μάρκος, Ηλίας, Χριστίνα, Μηλίτσα, Πάνος, Μιχάλης, Παρασκευάς, Κωνσταντίνος, Σαράντης, Νέστορας, Ανδρονίκη κ.α. Ορισμένα από αυτά αναφέρονται και ως επίθετα ανθρώπων π.χ. Δημήτρης Γιάννης, Πέτρος Θόδωρος κτλ.

Όπως φαίνεται από τον φορολογικό πίνακα, το εισόδημα των κατοίκων προέρχεται από την καλλιέργεια: σιταριού, κριθαριού, βρώμης, σίκαλης, φασολιών, φακής, βαμβακιού, κρόκου, αμπελιού και οπωροκηπευτικών. Φόρος επίσης εισπράττεται από: πώληση κρασιού, σπάγκου (κανάπια), άχυρου, συμβόλαια γης, τέλη πάγκου στο παζάρι, τέλη μεταφοράς εμπορευμάτων, προσωρινή διαμονή, γάμους, μαντριά αιγοπροβάτων και εκτροφή χοίρων τα Χριστούγεννα. Παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει ακόμη η καλλιέργεια του καπνού και του καλαμποκιού.

Ο συνολικός φόρος που εισπράχτηκε στην Προσοτσάνη το έτος 1568-9 ήταν 48.364 ακτσίνια* εκ των οποίων τα 13.763 ακτσίνια ήταν φορολογία που επιβλήθηκε κατά κεφαλήν στον πληθυσμό (όχι στο εισόδημα) και το οποίο σε ποσοστό 91% το πλήρωσαν οι χριστιανοί (φόρο 25 ακτσίνια σε κάθε χριστιανικό νοικοκυριό με εξαίρεση τις χήρες που πλήρωσαν 6 ακτσίνια). Επίσης, ο περισσότερος φόρος εισπράχθηκε από τα αμπέλια (12.000 ακτσίνια), το σιτάρι (8.760 ακτσίνια) και τα αιγοπρόβατα (2.496 ακτσίνια).

Την εποχή εκείνη υπήρχαν πλησίον της Προσοτσάνης, ένα χωριό με το όνομα Παντολήμον (προφανώς Παντελεήμων, κάπου πέριξ του ομώνυμου μεταβυζαντινού ναού) και δύο οικισμοί με τα ονόματα Γκεργκίλεβο και Βραστά.

Το χωριό Παντολήμον ανήκε διοικητικά στον καζά της Δράμας. Κατοικούνταν από 6 μουσουλμανικά νοικοκυριά (εκ των οποίων τα 2 ανύπανδρα) και 29 χριστιανικά (εκ των οποίων 12 ανύπανδρα). Δηλαδή ποσοστό 83% αποτελούσαν οι χριστιανοί και 17% οι μουσουλμάνοι. Αναφέρονται όλα τα ονόματα των αρχηγών των παραπάνω νοικοκυριών. Ο συνολικός φόρος που εισπράχτηκε το έτος 1569-70 ήταν 7.029 ακτσίνια. Οι παραγωγές που αναφέρονται είναι: σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, σίκαλη, φακή, κρόκος, οπωροκηπευτικά, βαμβάκι, χόρτα, άχυρο, αμπέλια, τσάι, κανάπια, κρασί και έσοδα από συμβόλαια γης και γάμου. Ο περισσότερος φόρος εισπράχτηκε από το σιτάρι (2.160 ακτσίνια) και το κριθάρι (1.500 ακτσίνια). Δεν αναφέρει καθόλου την ύπαρξη ζώων. Επίσης, καταγράφεται η φορολόγηση έξι νερόμυλων, προφανώς θα βρίσκονταν στις όχθες του ποταμού Αγγίτη.

Ο οικισμός Γκεργκίλεβο ανήκει διοικητικά στον καζά της Δράμας και αναφέρει ότι βρίσκεται κοντά στα χωριά Κουμπάλιστα (Κοκκινόγεια) και Προσοτσάνη. Προφανώς ταυτίζεται με την ομώνυμη περιοχή που καλείται έτσι μέχρι και σήμερα ανάμεσα στα δύο χωριά. Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για τον αριθμό των κατοίκων παρά μόνο ότι οι εισπραχθέντες φόροι το έτος 1569-70 από την παραγωγή σιτηρών και άλλων προϊόντων ήταν 660 ακτσίνια.

Ένας ακόμη οικισμός κοντά στην Προσοτσάνη ήταν ο Βραστά, που ανήκε διοικητικά στον καζά της Δράμας. Η τοποθεσία του οικισμού είναι απροσδιόριστη. Σύμφωνα με υποσημειώσεις του συγγραφέα, ίσως να πρόκειται για το χωριό Βρούστεν (που μετονομάστηκε αργότερα σε Βηρσάν) και κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε, αλλά αυτό δεν βρίσκεται κοντά στην Προσοτσάνη. Επίσης, δεν καταγράφεται η πληθυσμιακή σύσταση παρά μόνο ότι οι εισπραχθέντες φόροι το έτος 1569-70 ήταν 1.200 ακτσίνια από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη και φακή.

Τέλος, οι οικισμοί Λούτσνα και Κατουνίτσα ανήκανε διοικητικά στον καζά της Ζίχνας (όχι τη σημερινή Νέα Ζίχνη αλλά την παλιά Ζίχνα, ερημωμένη σήμερα αλλά ακμαία πόλη τότε) χωρίς να προσδιορίζεται η ακριβής τοποθεσία τους. Ο κάτοικοί τους όμως εργάζονταν στα κτήματα των χωριών Γκοριανή ή Γκορέντσι (Καλή Βρύση) και Προσοτσάνη. Δεν αναφέρει πληθυσμιακή σύνθεση αλλά μόνο ότι οι εισπραχθέντες φόροι το έτος 1569-70 ήταν 600 ακτσίνια από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, κανναβούρι και από έξι νερόμυλους. Προφανώς, εργάζονταν στους αναφερόμενους παραπάνω νερόμυλους του χωριού Παντολήμον.

Ευχαριστούμε θερμά την κ. Μάγδα Παρχαρίδου για την παραχώρηση του υλικού και το μέλος του Συλλόγου μας Βλαδίμηρο Δερμεντζιέφ για τη μετάφραση των κειμένων.

 

(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΗΩΣ» τον Ιούλιο-Αύγουστο 2011 αρ. φύλλου 64).

*akce: =άσπρο. Ασημένιο νόμισμα (βάρους 1,2 γραμμ.) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που πρώτος έκοψε ο Ορχάν Α’ το 1328. Δεν έφερε απεικονίσεις γιατί το απαγόρευε το κοράνι. Λόγω της αλλοίωσης στην περιεκτικότητά του κατέληξε να χρησιμοποιείται μόνο λογιστικά και αντικαταστάθηκε από τον παρά (para) και αργότερα από το γρόσι (gurus) επί Σουλεϊμάν Β’ (1687-91).

 
Που βρίσκεται η Προσοτσάνη
greece_brown_glass

alt
Αποκτήστε το βιβλίο "Η Προσοτσάνη και η ιστορία της"
Τηλ. παραγγελίας: 2522023480

Kodikas_Prosotsanis_02

Αποκτήστε το Βιβλίο Σπαράγματα του Κώδικα Προσοτσάνης
Τηλ. παραγγελίας: 2522023480

stamps

Συλλεκτικά γραμματόσημα του Συλλόγου

youtubelogo
κλικ εδώ για video


facebook